A HOUSE TO LIVE
A PLACE TO LEARN

W 79. rocznicę wybuchu powstania w getcie warszawskim MDSM Oświęcim rozdaje żółte żonkile - symbol tego, że łączy nas pamięć o powstaniu, jego bohaterkach i bohaterach.

W tym roku obchody poświęcone są tematowi miłości. „Nienawiść jest łatwa. Miłość wymaga wysiłku i poświęcenia”- mówił Marek Edelman, ostatni przywódca Żydowskiej Organizacji Bojowej,który przeżył likwidację getta warszawskiego. Przez lata pielęgnował pamięć o wydarzeniach z 1943 roku. Przychodził pod Pomnik Bohaterów Getta, by oddać hołd poległym towarzyszom. Wraz z nim przychodziło coraz więcej ludzi z żółtymi kwiatami. W książce „I była miłość w getcie” pytał: „Dlaczego nikt mnie nie pyta, czy w getcie była miłość? Dlaczego nikogo to nie interesuje?”

Miłość w getcie miała wiele oblicz: od miłości rodzicielskiej, przez miłość do przyjaciół, idei aż po miłość romantyczną. W MDSM Oświęcim wybraliśmy na bohaterkę tegorocznych obchodów Stefanię Wilczyńską, „panią Stefę” (1886-1942). Wychowała się w rodzinie polsko-żydowskiej w Warszawie. Po studiach przyrodniczych w Belgii, od 1912 roku pracowała w „Domu Sierot”. Wkrótce przejęła obowiązki kierownicze i pełniła zastępstwo za dyrektora Korczaka. W 1935 r. wyjechała do Palestyny i rozważała pozostanie tam. Postanowiła jednak pracować z dziećmi w sierocińcu. Stefania była zwolenniczką pedagogiki „szacunku i miłości” i realizowała z Korczakiem nowatorskie projekty oparte na samostanowieniu i wolności, takie jak gazetka pisana przez dzieci dla dzieci, która ukazywała się w dodatku do żydowskiego tygodnika, czy koncepcja republiki dziecięcej. Pozostawała w cieniu Janusza Korczaka. Jednak bez jej pracy Korczak nie mógłby obok swojej pracy zawodowej pisać swoich dzieł.

19 kwietnia 1943 r. niemieckie oddziały weszły do getta, by je ostatecznie zlikwidować. Do walki z nimi stanęło około 650 żydowskich bojowników. Symbolem powstania stały się flaga żydowska i polska zawieszone na wysokiej kamienicy przy pl. Muranowskim. Dowodzący siłami niemieckimi Jürgen Stroop podał w swoim raporcie, że jego oddziały ujęły lub zabiły ponad 56 tys. Żydów. Wg raportu Stroopa 36 tys. ludzi Niemcy deportowali do obozów pracy na Lubelszczyźnie, pozostali zginęli na miejscu lub w komorach gazowych Treblinki. Zaledwie kilkudziesięciu powstańcom udało się wydostać z płonącego getta. Walki pojedynczych grup powstańczych trwały aż do 16 maja. Tego dnia na znak zwycięstwa Niemcy wysadzili w powietrze Wielką Synagogę przy ul. Tłomackie. Stroop zapisał w swoim raporcie: „Żydowska dzielnica mieszkaniowa w Warszawie już nie istnieje!”

Przyłącz się do organizowanej przez nas AKCJI ŻONKILE, przypnij żonkil na znak, że #ŁączyNasPamięć, oglądaj wydarzenia, które przygotowało Muzeum POLIN: Akcja Żonkile 2022: program obchodów | Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w Warszawie