A HOUSE TO LIVE
A PLACE TO LEARN

W dniach od 9 do 14 czerwca 2025 r. w Łańcucie i Oświęcimiu odbyło się polsko-niemiecko-ukraińskie seminarium dla przyszłych wolontariuszy kampanii #StolenMemory Arolsen Archives. Celem kampanii jest odnalezienie rodzin ofiar niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych i zwrócenie im zachowanych w archiwum depozytów po ich bliskich. Przyszli wolontariusze kampanii wspólnie omawiali strategie poszukiwań i dokumentację oraz uczyli się od siebie nawzajem. Uczestnikami byli młodzi ludzie reprezentujący szkoły: Liceum nr. 53 w Kijowie/Ukraina, von Saldern-Gymnasium Europaschule w Brandenburg an der Havel /Niemcy oraz I Liceum Ogólnokształcące im. H. Sienkiewicza w Łańcucie/Polska. W Łańcucie seminarzyści poznawali polsko-żydowską historię miasta i losy Ocalałego z KL Auschwitz Tadeusza Szymańskiego (numer więźniarski 20034), absolwenta miejscowego liceum, orędownika pojednania polsko-niemieckiego i współtwórcy MDSM w Oświęcimiu. Odwiedzili m. in. miejsca związane z Tadeuszem i wsłuchiwali się we wspomnienia jego wnuczki, Joanny Barcik. W ramach przygotowania do wizyty w Miejscu Pamięci Auschwitz-Birkenau, grupa odwiedziła muzeum im. Rodziny Ulmów, upamiętniającego Polaków ratujących Żydów w Markowej podczas II wojny światowej. Podczas programu w MDSM w Oświęcimiu uczestnicy poznali historię KL Auschwitz i miasta Oświęcimia. W ramach warsztatów z referentkami Arolsen Archives, Anną Meier-Osiński i Elisabeth Schwabauer seminarzyści poznawali zasoby archiwum, uczyli się interpretować wybrane dokumenty, poznawali założenia kampanii #StolenMemory. Szczególną uwagę poświęciliśmy relacjom młodych ludzi z Kijowa, którzy podzielili się z nami doświadczeniami z codziennego życia w obliczu wojny z Rosją. 

Przy wsparciu ekspertów z Arolsen Archives i MDSM Oświęcim grupy rozpoczęły poszukiwania rodzin trzech wybranych bohaterów kampanii #StolenMemory, po których do dziś zachowały się depozyty, tzw. efekty: 

Danuta Czapska/Czepska - ur. 2 lutego 1923 r. w Warszawie, córka Mariana i Weroniki. W wieku 21 lat trafiła do kobiecego obozu koncentracyjnego Ravensbrück. Przybyła tam 4 września 1944 r. transportem z Warszawy. W obozie otrzymała numer 64149 i została zarejestrowana jako więźniarka polityczna. W jej karcie więźniarskiej, wydanej podczas rejestracji w obozie, zapisano: stan cywilny: mężatka, liczba dzieci: 1, narodowość: polska; zawód: gospodyni domowa. 21 września 1944 r. została przeniesiona do obozu koncentracyjnego Neuengamme. Tu otrzymała nowy numer: 7114, kategoria: areszt ochronny. Pod koniec wojny, dzięki staraniom szwedzkiego dyplomaty, hrabiego Folke Bernadotte, została uratowana z obozu i przywieziona do Szwecji. We wniosku do ITS z 1985 r. pani Danuta podała, że jej nazwisko panieńskie to TYBURSKA, a nazwisko Czapska jest jej nazwiskiem po pierwszym mężu. W chwili składania wniosku nazywała się Grabowska i mieszkała w Mysiadle, 5 m. Goździków 1, natomiast korespondencja miała być kierowana na adres w Warszawie, ul. Natolińska 3 m. 67.
Do zwrotu czeka pierścionek:

https://digitalcollections.its-arolsen.org/01020903/name/thumbview/192158/210234

Nikolai Tischtschuk - urodził się 13 maja 1916 r. w Kijowie. Z dokumentów nie wynika jasno, kiedy został deportowany do Niemiec na roboty przymusowe ani czy był jeńcem wojennym. W mieście Wilhelmshaven, gdzie Nikolai musiał wykonywać pracę przymusową, znajdowało się kilka obozów, w których radzieccy jeńcy wojenni i cywile byli rozmieszczani w fabrykach zbrojeniowych i stoczniach niemieckiej marynarki wojennej lub byli wykorzystywani do naprawy szkód spowodowanych przez bombardowania. W dniu 2 lutego 1943 r. Nikolai Tischtschuk pracował jako tokarz w fabryce, zgodnie z listą nazwisk, na której odnotowano informacje o cudzoziemcach z sektora zdrowia okręgu Wilhelmshaven. Jego nazwisko można również znaleźć na liście Reichsbetriebskrankenkasse, która została wydana po zakończeniu wojny. Z dokumentów nie wynika jasno, kiedy Nikolai został przewieziony do obozu koncentracyjnego Neuengamme. Został zarejestrowany w obozie koncentracyjnym Neuengamme z numerem więźniarskim 42630. Według badań nad wydawaniem serii numerów w obozie koncentracyjnym Neuengamme, numer więźnia 42630 został wydany 12 sierpnia 1944 roku. Tam też odebrano mu obrączkę, którą miał przy sobie. Nie ma informacji o jego dalszych losach.
Do zwrotu czeka obrączka:

1.2.9.3 Effekten aus dem KZ Neuengamme / TISCHTSCHUK, NIKOLAJ [1-3] 

 

Leon Laufer - urodził się 4 czerwca 1900 r. w Magdeburgu. Przedsiębiorca Leon Laufer pracował jako „handlarz telefoniczny” zbożem w firmie H.S. Kramer w Bremie w latach 1926/27. Następnie od 1 czerwca 1930 r. do 31 grudnia 1932 r. pracował dla firmy Meyer & Wiechmann zajmującej się handlem zbożem. 11 września 1925 r. Leon Laufer poślubił sprzedawczynię Irmę Henriette Hirschberg, urodzoną 22 października 1899 r. w Barsinghausen w Bremie. Jego żona była polską Żydówką, którą później uznano za bezpaństwowca. Ich córka Ilse urodziła się 14 lipca 1926 r., ale para rozstała się wkrótce po jej narodzinach. Rozwód uprawomocnił się 30 lipca 1932 roku. Rozwiedziona żona Leona Laufera mieszkała następnie z jego teściem przy Faulenstraße 6/8 i z jego teściową przy Warnkengang 9. Została deportowana i zmarła w kobiecym obozie koncentracyjnym Ravensbrück 18 marca 1942 roku. Córka Leona Laufera przeprowadziła się 11 kwietnia 1937 r. do Hamburga, a stamtąd prawdopodobnie do Berlina. Została deportowana z Berlina do Warszawy 14 kwietnia 1942 roku. Tam ślad po niej zaginął. Została uznana za zmarłą 14 sierpnia 1951 r. 24 maja 1933 r. Leon Laufer ożenił się z nieżydowską sprzedawczynią Marie Rebekką Huth, urodzoną 26 maja 1908 r. w Rekum, powiat Blumenthal. Ich córka Hannelore Jeanette urodziła się 24 października 1933 roku. Leon Laufer był zameldowany w Bremie już od października 1933 r., a od maja 1934 r. cała rodzina mieszkała przy Kleine Meinkenstraße 1. Od marca 1939 r. do września 1943 r. Leon Laufer był zatrudniony jako magazynier i pracownik handlowy w różnych firmach. 6 września 1944 r. został aresztowany przez gestapo za to, że jako Żyd ukrywał się w publicznym schronie przeciwlotniczym, zajmując w ten sposób miejsce „aryjczyka”. Tego samego dnia został przeniesiony do obozu wychowawczego w Farge. Leon Laufer został przeniesiony do obozu koncentracyjnego Neuengamme 22 grudnia 1944 r., gdzie ślad po nim zaginął. Został uznany za zmarłego 8 września 1948 roku.
Autor:
Barbara Ebeling
Źródło informacji:
Archiwum Państwowe w Bremie, akta 4.54-E996 

Do zwrotu czekają obrączka i zegarek:

https://digitalcollections.its-arolsen.org/01020903/name/view/192998

Trzymamy kciuki za poszukiwania rodzin i mamy nadzieję na kolejne spotkania podczas ceremonii przekazania dokumentów oraz depozytów z Arolsen Archives!

Organizatorzy:

MDSM Oświęcim/Polska, Arolsen Archives/Niemcy

Koordynacja:

Elżbieta Pasternak, MDSM Oświęcim

Anna Meier-Osiński, Arolsen Archives

Elisabeth Schwabauer, Arolsen Archives

Projekt finansowany ze środków Polsko-Niemieckiej Współpracy Młodzieży (PNWM) i Ministerstwo Spraw Zagranicznych Niemiec w ramach programu TRIYOU przy finansowym wsparciu Förderverein für die IJBS oraz Verein zur Förderung der IJBS Oświęcim/Auschwitz (FIJA).

#StolenMemory#triyou