A HOUSE TO LIVE
A PLACE TO LEARN

Jesteśmy w Oświęcimiu, żeby przypominać o Auschwitz. Żeby przekonywać, że musimy wyciągać wnioski z przeszłości. Pokazujemy, że Oświęcim może być miejscem spotkań, pojednania i zrozumienia. Jesteśmy w Oświęcimiu, żeby Auschwitz się nie powtórzył.

#STOLENMEMORY - STEFAN BASTER

LEKCJA WIEDZY O BOHATERZE, KTÓRY POŚWIĘCIŁ SWOJE ŻYCIE, BY SŁUŻYĆ OJCZYŹNIE

Wolontariusze kampanii społecznej #StolenMemory mogą się cieszyć kolejnym sukcesem, tym razem odniesionym przez panią Elżbietę Pasternak - koordynatorkę działań naszej grupy w Międzynarodowym Domu Spotkań Młodzieży w Oświęcimiu. Odnaleziono bowiem rodzinę Stefana Bastera urodzonego 20.08.1914 roku we wsi Nielepice w gminie Zabierzów (okolice Krakowa). W zbiorach Arolsen Archives zachowała się obrączka ślubna Stefana Bastera z wygrawerowanym imieniem jego żony, Karoliny Biernat, pochodzącej z Rudawy. Tym razem poszukiwania przebiegły bardzo szybko. Co prawda w zasobach Archiwum Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau nie zachowały się prawie żadne dokumenty, ale pamięć o Stefanie Basterze przechowywana była w rodzinnych wspomnieniach społeczności Nielepic. Już podczas pierwszej rozmowy z panem Stanisławem Damem, sołtysem wsi Nielepice, okazało się, że jest on pasjonatem historii i stara się pielęgnować pamięć o bohaterach narodowych i lokalnych. Szybko skonsultował się z panem Edwardem Rudzkim, lokalnym badaczem dziejów Nielepic i posiadaczem bogatego w dokumenty i fotografie archiwum domowego. Okazało się, że do dziś w Nielepicach żyje wielopokoleniowa rodzina Basterów, a w domu, gdzie mieszkał Stefan Baster wraz z rodzicami i rodzeństwem, mieszka obecnie córka jego siostrzenicy, pani Jolanta Grondal. Rodzina odbyła naradę. Zdecydowano, że pamiątkę i dokumenty odbierze osobiście siostrzenica Stefana Bastera, pani Stanisława Bury, mieszkanka Krakowa. Wolą rodziny będzie przekazanie przedmiotu i dokumentów do zbiorów Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau. O naszym sukcesie poinformowaliśmy panią Małgorzatę Przybyłę oraz panią Annę Meier-Osiński z Arolsen Archives, koordynatorki kampanii #StolenMemory. Po sprawdzeniu wszystkich danych przedmiot oraz zachowane dokumenty zostały przesłane do MDSM.

Reprezentacja naszej grupy #StolenMemory - wolontariusze Maciej Piłat i Mateusz Mika oraz pani Elżbieta Pasternak i pan Piotr Struczyk, nasz dokumentalista - udała się jeszcze przed ceremonią na lokalne kwerendy oraz rozmowy ze świadkami historii do Nielepic. Odkrywanie losów Stefana Bastera było dla nas fascynującym wyzwaniem badawczym, któremu towarzyszyło wiele chwil wzruszenia. Dziękujemy za gościnę i cenne informacje panu Edwardowi Rudzkiemu oraz panu Józefowi Sarnkowi z małżonką.

Nasz bohater, Stefan Baster, urodził się 20.08.1914 roku we wsi Nielepice. Był drugim dzieckiem Józefa i Katarzyny Basterów. Stefan miał czworo rodzeństwa: starszego brata - Stanisława oraz młodszych od siebie Ludwika, Marię i Józefa. Rodzinę utrzymywał ojciec, który był kolejarzem. O dzieciństwie Stefana wiemy niewiele, wiadomo natomiast, że był bardzo dobrym uczniem. Po ukończeniu szkoły w Nielepicach w latach 1920-1926, został przyjęty w poczet uczniów szkoły wojskowej w Krakowie. Ukończył ją ze stopniem podporucznika rezerwy i rozpoczął pracę na stacji kolejowej w pobliskiej Rudawie. W latach 30-tych aktywnie brał udział w życiu społecznym swojej „małej ojczyzny” - Nielepic. Brał udział w kampanii wrześniowej i niemal od razu wstąpił do tworzących się oddziałów konspiracyjnych, między innymi „RO kolejarzy st. Rudawa”. Przed scaleniem wojskowych organizacji konspiracyjnych należał do Narodowej Organizacji Wojskowej (N. O. W., z siedzibą w Radwanowicach), natomiast po scaleniu dowodził plutonem AK w Nielepicach, który podlegał pod dowództwo Armii Krajowej KO Krzeszowice. By ukryć swoją bardzo aktywną działalność konspiracyjną, otworzył sklep w Nielepicach, który do dzisiaj pamiętają najstarsi mieszkańcy. Mimo tej przykrywki Stefan był obserwowany przez Niemców, o czym wielokrotnie przypominała mu rodzina, obawiając się najgorszego. Świadomy wielkiego zagrożenia Stefan Baster postanowił wziąć ślub ze swoją ukochaną „Lolą”, czyli 

 

 

 

 

Karoliną Biernat, który odbył się 3.03.1943 r. Mieszkał z małżonką w Rudawie pod numerem 157. Mimo ostrożności Stefana i jego małżonki pod koniec lipca 1943 r. został aresztowany. Trafił do więzienia na ulicy Montelupich w Krakowie, gdzie był brutalnie przesłuchiwany. Mimo to nie wydał nikogo, o czym poświadczył rodzinie Józef Kołodziejczyk - mieszkaniec Nielepic, który w tym czasie był pracownikiem owego więzienia. Wkrótce Stefan Baster trafił z Krakowa do KL Auschwitz i dnia 1.10.1943 r. został mu nadany numer więźniarski 152741. Umieszczono go w KL Auschwitz II-Birkenau, gdzie był torturowany i ledwo uszedł z życiem. Najprawdopodobniej nie przeżyłby, gdyby nie pomoc pielęgniarki o nazwisku Pogan, pochodzącej z Zabierzowa. W lutym 1944 r. Stefan został przeniesiony do KZ Neuengamme, gdzie został mu nadany nowy numer więźniarski - 25216. Z tego miejsca pochodzi ostatni ślad życia tego młodego patrioty - odręczny podpis na kopercie, w którym przechowywana była jego obrączka ślubna. Stefan Baster zginął razem z ponad 6000 innych więźniów 3.05.1945 roku podczas bombardowania statków Cap Arcona i Thielbeck w Zatoce Lubeckiej.

Dowiedzieliśmy się bardzo dużo o losach Stefana Bastera, tym bardziej wyczekiwaliśmy dnia ceremonii i spotkania z jego siostrzenicą, panią Stanisławą Bury. Ceremonia odbyła się 14 sierpnia 2020 r. w Parku im. rtm. Witolda Pileckiego w Nielepicach przy tablicach, na których upamiętnia się lokalnych bohaterów, wśród nich Stefana Bastera i jego starszego brata. Udaliśmy się tam całą sześcioosobową grupą wolontariuszy. Po odczytaniu przez Kingę Paciorek listu nadanego przez Arolsen Archives do pani Stanisławy Bury, to właśnie siostrzenica Stefana Bastera otrzymała jako pierwsza do rąk przedmiot. Zgromadzeni członkowie rodziny oraz przybyli goście nie kryli ciekawości i wzruszenia podczas spotkania i rozmów po ceremonii, które odbyły się w lokalnej świetlicy. Dziękujemy z tak ciepłe przyjęcie naszej grupy #StolenMemory przez społeczność Nielepic i za lekcję wiedzy o lokalnych bohaterach, których poznaliśmy między innymi dzięki panu Edwardowi Rudzkiemu. To były niezapomniane chwile. Bardzo budujące jest to, jak Nielepiczanie pamiętają, dbają i szerzą wiedzę o swoich przodkach, którzy poświęcili swoje życie, by służyć Ojczyźnie.

Zofia Przeworska, przedstawicielka wolontariuszy kampanii #StolenMemory w Oświęcimiu w składzie: Mateusz Mika, Kinga Paciorek, Karolina Tarkowska, Sabina Kwiatkowska, Maciej Piłat 

Powrót