Dziś oddajemy w Państwa ręce kolejną, jedenastą już książkę towarzyszącą konferencji  „Auschwitz i Holokaust na tle zbrodni ludobójstwa”. W publikacji pod red. naukową Alicji Bartuś, 18 autorów rozważa konsekwencje korzystania z wolności (bądź nie) zarówno w skali makro (społeczeństw, państw, narodów), jak i mikro (w sferze intymnej, ludzkiej godności). Zebrane teksty wydają się idealnym przyczynkiem do rozważań na temat roli wolnego myślenia, formułowania i wyrażania myśli oraz działania w warunkach wojny i zniewolenia – ale też w czasach burzliwych i niepewnych, gdy groźba wojny i zniewolenia nad nami wisi, albo – pamiętając, że zniewolenie to proces – mamy liczne dowody na to, że pola wolności naszej i innych są zawężane.

Z recenzji:

dr hab. Dorota Sula: „Jeżeli człowiek jest wewnętrznie wolny, może być także wolny w każdej sytuacji, nawet w najbardziej ekstremalnych warunkach” - pisał francuski filozof, Emmanuel Mouniera. Właśnie o takich momentach opowiada niniejsza książka. Historycy, politolodzy, socjolodzy, filozofowie, kulturoznawcy badając postawy ludzi i ich działania w czasie II wojny światowej, podczas okupacji, w gettach czy obozach koncentracyjnych, ukazują ogromne pragnienie wolności każdego człowieka, które prowadzi do przekraczania narzucanych granic. Autorzy tekstów, pokazując z wielu perspektyw różne pola wolności, odkrywają po raz kolejny ułomność i bezradność jednostki, grup i narodów uwikłanych w wojenną zawieruchę,  ale  także  siłę i niezłomność  ludzkiego ducha. 

dr hab. Piotr Trojański, prof. UP: Utrata wolności, proces polegający na systematycznym odbieraniu człowiekowi elementarnych praw, jest nieodłącznym elementem czasów wojny i okupacji. Autorzy artykułów pomieszczonych w niniejszej książce opisują i analizują, w jaki sposób korzystanie przez ludzi z wolności na różnych etapach zniewolenia mogło przyczynić się do ograniczenia lub rozprzestrzeniania się zła. Analizują różne koncepty, strategie, przestrzenie, manifestacje i (nie)pamięci wolności. Omawiają je z perspektywy nie tylko ofiar, ale i sprawców oraz świadków, kwestionując tym samym wiele dotychczasowych wyobrażeń. Godna podkreślenia jest interdyscyplinarność prowadzonych w książce rozważań. Stanowi ona cenny wkład w refleksję nad znaczeniem wolności myślenia i działania człowieka w czasach zniewolenia.

SPIS TREŚCI

Alicja BARTUŚ:

Wstęp
I. Wolność podczas wojny: między okrutnymi realiami a potrzebą „normalnego życia”

Jacek CHROBACZYŃSKI:

Już nie pokój, jeszcze nie wojna. Koncept wolności i zniewolenia

Lidia ZESSIN-JUREK:

Uchodźstwo jako manifestacja wolności i oporu na przykładzie relacji polskich Żydów o jesieni 1939 roku

Robert SZUCHTA:

Zabawy dzieci podczas wojny jako źródło badań nad Zagładą

Anna CZOCHER:

Dom jako przestrzeń wolności w czasie okupacji niemieckiej

Maria CIESIELSKA:

Wybrane badania naukowe prowadzone przez żydowskich mikrobiologów w getcie warszawskim i lwowskim

II. Wolność w obozach koncentracyjnych: między intencją zagłady a poświęceniem za drugiego człowieka

Lech M. NIJAKOWSKI:

Produkcja wolności negatywnej w niemieckich obozach koncentracyjnych

Marta GRUDZIŃSKA:

Czy „wolność” znaczyła to samo dla polskich i żydowskich więźniów Majdanka?

Katarzyna OKONIEWSKA:

W piekle komór gazowych, czyli o pracy w Sonderkommando

Joanna BARCIK:

Zaświadczyć o wolności. Kilka uwag na temat wolności w obozach koncentracyjnych

Agata JANKOWSKA:

Próba opisu zniewolenia i strategii wolności w figurach obozowego „muzułmana”

III. Wolność w strukturze hierarchicznej: między gorliwością a podważaniem rozkazów

Eugeniusz Cezary KRÓL:

Kapitan Wehrmachtu Wilhelm (Wilm) Hosenfeld i jego pola wolności

Joanna LUBECKA:

Konieczność wykonania rozkazu jako instrument obrony w procesach przed Najwyższym Trybunałem Narodowym

Dominika UCZKIEWICZ:

Debata prawnicza jako przestrzeń wolności?

IV. Wolność myślenia: między analizą a refleksją

Jolanta AMBROSEWICZ-JACOBS:

O wolności pamięci /niepamięci Zagłady

Anna KAMIŃSKA:

Wolność a zobojętnienie – w rozważaniach filozoficznych Józefa Tischnera, Ericha Fromma i Emmanuela Lévinasa

Bogusława FILIPOWICZ:

Biblia i wolność w pismach Stefana Zweiga

Jolanta WRÓBLEWSKA:

Różne oblicza romskiej wolności w filmie Tony’ego Gatlifa „Korkoro”

Epilog

Yaron Karol BECKER:

Pola wolności i zniewolenia na przykładzie izraelskiej demokracji

Bibliografia, indeks, noty

Książkę wydano przy wsparciu finansowym Fundacji im. Róży Luksemburg

Książka to efektem XI Ogólnopolskiej Konferencji „Auschwitz i Holokaust na tle zbrodni ludobójstwa w XX wieku”, która się odbyła w październiku 2020 r. i została zorganizowana przez Fundację na Rzecz MDSM w Oświęcimiu, Oświęcimski Instytut Praw Człowieka, Fundację Pamięci Ofiar Auschwitz-Birkenau, Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau

we współpracy z Fundacją im. Róży Luksemburg, Biblioteką Galeria Książki w Oświęcimiu, Instytutem Historii i Archiwistyki UP w Krakowie, Katedrą UNESCO ds. Edukacji o Holokauście UJ, Instytutem Prawa i Administracji WSB w Poznaniu.